By Educador Adimen artifiziala (AA) hezkuntza-sistemaren atea jo du, eta dagoeneko gela askotara sartzen hasi da. Gaur egun, tresna horiek hainbat arlotan erabiltzen dira: medikuntzan, industrian, komunikazioan eta, nola ez, eskoletan. Baina, nola erabili AA arduraz eta pedagogikoki egoki Lehen Hezkuntzan? Galdera horri erantzun nahian, Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak eta Elhuyarrek sortutako “Hezkuntza-eremuan Adimen Artifizialak erabiltzeko gida” da erreferentea.
Artikulu honetan gida horren edukirik esanguratsuenak laburtuko ditugu, Lehen Hezkuntzako irakasleen ikuspegitik, eta erabilera praktikoak, gomendioak eta arrisku nagusiak azalduko ditugu. Helburua argia da: AA tresnak irakasleen lanaren aliatu bihurtzea, ikasleen hazkunde osoa eta hezkuntza-komunitatearen ongizatea erdigunean jarrita.
AA sistemek datu-kopuru handiak erabiltzen dituzte eduki berriak sortzeko, galderak erantzuteko edo arrazoinamendu sinpleak egiteko. Horrela funtzionatzen dute ChatGPT, Gemini, Claude eta antzeko tresnek. Hezkuntzan, horrelako tresnek aukera ematen dute edukiak sortzeko, egokitzeko, laburtzeko edo berrantolatzeko, baita ideiak proposatzeko edo ebaluazio-lanak arintzeko ere.
Hala ere, tresna hauek ez dute kontzientziarik ezta benetako ulermena. Horregatik, gidak ohartarazten du: AA ez da orakulu bat, tresna bat baizik, eta giza irakaslea da beti azken arduraduna.
Hezkuntza Sailaren ikuspegia orekatua eta eraikitzailea da. Ez dute AAren erabilera debekatu nahi, baina bai zuhurtziaz, arduraz eta irizpide pedagogiko sendoekin erabiltzea eskatzen dute. Horretarako, lau printzipio gidari proposatzen dira:
AA erabiliko da ikasleen garapen pertsonal eta akademikoa sustatzeko, eta ez haien ahalegina ordezkatzeko. Adibidez, laburpen automatikoak erabil daitezke ikasle batek artikulu zientifiko bat hobeto ulertzeko, baina ikasleak bere kabuz laburtzen ikastea ezinbestekoa da.
Gidak azpimarratzen du elkarrekintza pertsonalak funtsezkoak direla ikaskuntza prozesuan. AAk ez du ikasgelako bizikidetza eta kohesioa ahuldu behar. Aitzitik, irakasleek denbora gehiago izan dezakete ikasleekin egoteko, zeregin mekanikoak automatizatuz.
AA erabiltzean, pertsona batek izan behar du kontrolpean beti: gainbegiratzen, baloratzen eta azken hitza esaten. Emaitzaren arduraduna ez da makina, irakaslea baizik.
AA tresnek energia, ura eta mineral ugari kontsumitzen dituzte. Horregatik, erabilera neurritsua eta kontzienteki planifikatua gomendatzen da, teknologiarik gabeko jarduerei lekurik kendu gabe.
Ez. Gidak argiki adierazten du: Haur eta Lehen Hezkuntzan ez da gomendagarria ikasleek AA erabiltzea.
Hainbat arrazoi daude:
- Adin-muga legalak: 13 urtetik beherakoek ezin dute txatbotik erabili, GDPR araudiaren arabera.
- Garapen kognitiboa eta etikoa: oraindik ez dira gai emaitzen sinesgarritasuna eta erabilera etikoa baloratzeko.
- Pribatutasun arriskuak: tresnek datu pertsonalak jaso ditzakete, ikasleen informazioa arriskuan jarriz.
Hori dela eta, Lehen Hezkuntzan AAren erabilera irakasleen eskuetan bakarrik utzi behar da, haien lana aberasteko eta errazteko tresna gisa.
Lehen Hezkuntzako irakasleentzat, AA tresnak eguneroko lanean oso lagungarri izan daitezke. Hona hemen erabilera praktiko nagusiak:
- Testuak sinplifikatu adinari egokituta.
- Ipuin edo jarduera didaktiko berriak proposatu.
- Formatu aldaketak egin (testutik aurkezpen batera, edo laburpen batera).
- Rubrikak sortu konpetentzien arabera.
- Iruzkin eredugarriak prestatu txostenetarako.
- Jardueretan oinarritutako ebaluazio-irizpideak proposatu.
- Familientzako gutunak edo ohar estandarrak sortu.
- Itzulpen azkarrak egin, beti gainbegiratuta.
- “10 dinamika gelako bizikidetzarako”, “ideia pedagogiko berritzaileak”, “ikasleen motibazioa lantzeko jolasak”…
- Legedia edo dokumentu ofizialen laburpenak.
- Hezkuntza-berrikuntzari buruzko azalpenak.
- Deep Research tresnek testu egituratuak ematen dituzte gai bat sakon lantzeko.
Gida ez da itsu teknologiarekiko: abantailak onartzen ditu, baina arrisku nagusiak ere argi azaltzen ditu.
AAk asmatu egiten du batzuetan, sinesgarri baina oker diren erantzunak emanez. Horregatik, emaitzak beti gainbegiratu behar dira.
Tresnak gehienbat ingelesezko datuetan entrenatuta daude, eta horrek euskararen eta kultura gutxituen presentzia murrizten du.
Ikasleen edo lankideen datu pertsonalik ez sartu tresnetan. Ezarpen seguruak erabili.
AAren erabilera masiboak ingurumen-inpaktu handia du. Erabilera teknologikoa neurriz eta kontzientziaz egin behar da.
Gidak gomendatzen du ikastetxe bakoitzak erabaki bat hartzea kolektiboki:
- Erabiliko da AA? Nork? Zertarako?
- Zer prestakuntza behar da?
- Zer baldintzatan eta neurritan erabiliko da?
Gomendagarria da eskola-proiektuan eta proiektu digitalean txertatzea erabilera-irizpide horiek, irizpide partekatu eta koherenteak lortzeko.
Adimen artifiziala hezkuntzan aukera handia da guretzako, baina ez da neutrala. Tresna boteretsua da, eta horregatik, arduraz, zuhurtziaz eta ikuspegi pedagogiko argiarekin erabili behar da. Lehen Hezkuntzan, irakasleok giltzarri zarete erabilera horren norabidea markatzeko: ez debeku hutsa ezta lilura teknologikoa, baizik eta gizatiartasunetik, kohesio sozialetik eta hezkuntza-helburuetatik eraikitako erabilera arduratsua.
AA ez da etorkizuna: oraina da. Eta hezkuntzaren oraina hezitzaileen esku dago.
Azpian gida osoa
Maixua